Verlof voor gedetineerde volwassenen

Er zijn drie vormen van re-integratieverlof:

1. kortdurend: begint en eindigt op dezelfde dag;
2. langdurend: maximaal 72 uur per maand (3 overnachtingen);
3. extramurale arbeid in de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA): 1/6 deel van de straf, minimaal 4 weken en maximaal 12 maanden.

Elke vorm van re-integratieverlof is alleen toegestaan als het verlof een concreet re-integratiedoel dient. Bijvoorbeeld gericht op de 5 basisvoorwaarden voor re-integratie (identiteitsbewijs, inkomen, huisvesting, schulden en zorg) of het sociaal netwerk. Vervolgens bepalen drie criteria of het verlof ook daadwerkelijk wordt verleend:

1. het gedrag tijdens de gehele detentieperiode;
2. risico’s;
3. slachtofferbelangen.

Beslissing over verlof

In de meeste gevallen beslist de directeur van de inrichting waar de gedetineerde verblijft over het re-integratieverlof. Voordat de directeur een beslissing neemt, vraagt hij informatie bij de vrijhedencommissie van de inrichting en de selectiefunctionaris van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. In bepaalde zaken is de directeur verplicht om vooraf advies te vragen aan het Openbaar Ministerie. Dit geldt in ieder geval als de gedetineerde is veroordeeld voor een ernstig zedendelict, een ernstig geweldsdelict of mensenhandel.

In sommige gevallen beslist niet de directeur over de verlofaanvraag. Bij gedetineerden die zijn veroordeeld tot een onvoorwaardelijke straf van 2 jaar of meer neemt de selectiefunctionaris van DJI, namens de minister van Justitie en Veiligheid de beslissing. Deze beslist ook over de verlofaanvraag als het delict voor grote maatschappelijke onrust heeft gezorgd, als het vorige verlof niet goed is verlopen of als de vorige verlofaanvraag door de selectiefunctionaris is afgewezen.

Verlof voor stelselmatige daders

Voor justitiabelen die verblijven in een inrichting voor stelselmatige daders, de zogenoemde veelplegers, gelden speciale regels voor verlof. Zo kan de gedetineerde verlof krijgen voor ten minste 2 uur en ten hoogste 52 uur per week. De directeur beslist over het verlof. Om de duur en de voorwaarden van het verlof te bepalen, houdt de directeur rekening met onder andere het gebleken verantwoordelijkheidsbesef van de gedetineerde.

Re-integratieverlof voor levenslanggestraften

Omdat voor levenslanggestraften geen strafrestant kan worden bepaald, komen zij niet in aanmerking voor kort- en langdurend re-integratieverlof en voor extramurale arbeid in de BBA. Wel kan een levenslanggestrafte in aanmerking kan komen voor re-integratieactiviteiten, waaronder re-integratieverlof. Dat kan niet eerder dan 25 jaar na aanvang van de detentie. Voordat een levenslanggestrafte een verzoek om re-integratieverlof kan indienen adviseert het Adviescollege Levenslanggestraften de minister van Justitie en Veiligheid. Of iemand met levenslang mag gaan werken aan een mogelijke terugkeer in de maatschappij, hangt af van hoe de gedetineerde zich heeft ontwikkeld, de kans op herhaling en de belangen van slachtoffers en nabestaanden. Uiteindelijk beslist de minister van Justitie en Veiligheid of en welke re-integratieactiviteiten aan een levenslanggestrafte worden aangeboden. Bij een re-integratieverlof is er altijd elektronisch toezicht om de levenslanggestrafte te kunnen volgen.

Kijk voor alle stappen binnen het gratieproces op de website van de Rijksoverheid. Hier is ook een infographic te vinden over het gratieproces. Op de website Justis staat beschreven hoe een gratieverzoek kan worden ingediend.

Wat gebeurt er als de gedetineerde zich niet houdt aan de afspraken?

Een belangrijk doel van verlof is om de gedetineerde weer te leren omgaan met vrijheden en verantwoordelijkheden. Het is dan ook niet uit te sluiten dat een gedetineerde niet of niet op tijd terugkeert van verlof of ervandoor gaat tijdens een begeleid verlof. Dit noemen we een ‘onttrekking’. De justitiabele kiest ervoor zich aan het toezicht van DJI te onttrekken.

Onttrekking tijdens begeleid verlof

Als een gedetineerde zich probeert te onttrekken tijdens een begeleid verlof, zal de begeleider of beveiliger proberen dit tegen te houden. Daarbij houdt de begeleider rekening met de eigen veiligheid en de veiligheid van de omgeving. In regelgeving staat wat een verlofbegeleider of beveiligingsfunctionaris in zo’n geval moet doen. Het kan zijn dat begeleiders zelf de achtervolging inzetten. Het is ook mogelijk dat om veiligheidsredenen de politie wordt gewaarschuwd.

Ongeoorloofde afwezigheid

Als een justitiabele niet (op tijd) terugkeert van onbegeleid verlof, noemen we dat een ‘ongeoorloofde afwezigheid’. De directeur van de inrichting meldt dit bij verschillende instanties, zoals de politie en het ministerie van Justitie en Veiligheid.

De onttrekking of de ongeoorloofde afwezigheid kan gevolgen hebben voor een volgend verlof.

Regelgeving

Volgens artikel 26 van de Penitentiaire beginselenwet kan een gedetineerde onder bepaalde voorwaarden worden toegestaan om de inrichting te verlaten. Die voorwaarden zijn beschreven in de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting (RTVI) .

Wat een begeleider of beveiliger mag doen op het moment dat een gedetineerde zich aan het toezicht wil onttrekken is te vinden in de Geweldinstructie penitentiaire inrichtingen.

De Regeling melding ongeoorloofde afwezigheid bepaalt wie op welk moment aan welke instantie meldt dat een gedetineerde zich heeft onttrokken of niet is teruggekeerd van verlof.