DJI en de Vreemdelingenketen

Vreemdelingen die geen recht hebben op een verblijfsvergunning of nooit een vergunning hebben aangevraagd, verblijven hier illegaal. Zij moeten het land verlaten. Zij krijgen een termijn, meestal 28 dagen, om zelfstandig te vertrekken. Daarbij kunnen ze ondersteuning krijgen van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V), de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) of andere hulporganisaties. Deze hulp kan bestaan uit een ticket en goederen of geld.

Wanneer iemand ondanks afspraken niet zelf weggaat, heeft de overheid nog een laatste mogelijkheid: gedwongen vertrek. De DT&V legt dan toezichtmaatregelen op om te controleren of iemand aan terugkeer werkt en probeert reisdocumenten en een vlucht naar het land van herkomst te regelen. Sluitstuk van gedwongen vertrek is vreemdelingenbewaring; daar kan iemand alleen als uiterste middel in worden geplaatst wanneer:

• hij zelf dus niet is vertrokken,
• er daadwerkelijk zicht is op vertrek en
• een reëel risico is dat de vreemdeling niet onder het toezicht van de overheid blijft.

De inbewaringstelling heeft als doel de vreemdeling beschikbaar te houden voor vertrek naar het land van herkomst. Het is niet bedoeld als straf voor de vreemdeling. In Nederland zijn er drie bewaringscentra voor vreemdelingen, de detentiecentra Schiphol, Rotterdam en Zeist. Hier staat de vreemdeling onder toezicht staat van DJI. Hier verblijven vreemdelingen aan wie de toegang tot Nederland is geweigerd (grensdetentie), dan wel die niet (meer) in Nederland mogen verblijven en weigeren zelfstandig te vertrekken, tot het moment dat (zelfstandig) vertrek of (gedwongen) uitzetting mogelijk is. In Zeist is tevens een gesloten gezinsvoorziening (GGV). Deze voorziening is voor gezinnen met minderjarige kinderen en voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV), waarbij het accent vooral ligt op verblijf in een kindvriendelijke omgeving.

Taken DJI

Het is de taak van DJI om vreemdelingen in deze centra zo goed mogelijk te verzorgen, te ondersteunen bij voorbereiding op de terugkeer en hen beschikbaar te houden voor vertrek uit Nederland. Binnen DJI ligt de verantwoordelijkheid voor vreemdelingen bij de divisie Gevangeniswezen / Vreemdelingenbewaring. Medewerkers van de DT&V begeleiden de vreemdelingen in het proces terug te keren naar het land van herkomst. Om efficiënt te kunnen werken zijn de afdelingen van DT&V gevestigd in de detentiecentra. Medewerkers van DT&V en DJI werken intensief samen om het terugkeerproces op een goede manier te begeleiden.

Bestuursrechtelijke maatregel

Vreemdelingen in vreemdelingenbewaring vallen niet onder het strafrecht, maar onder het bestuursrecht, namelijk de Vreemdelingenwet 2000. Deze wet regelt de toegang, toelating, toezicht en uitzetting van vreemdelingen. Het bestuursrechtelijke karakter van de maatregel is terug te zien in de wijze waarop de bewaring wordt uitgevoerd. In grote lijnen houdt het in dat intern zo veel mogelijk bewegingsvrijheid wordt geboden aan de ingeslotenen, maar wel met oog voor orde en veiligheid.

Vreemdelingenwet het nieuwe kader

Voor de vreemdelingenbewaring wordt hetzelfde wettelijke kader gebruikt als voor het gevangeniswezen, namelijk de Penitentiaire Beginselenwet (PBW). Er komt een nieuwe ‘eigen’ beginselenwet: de Wet Terugkeer en Vreemdelingenbewaring. Hierin worden alle bijzonderheden die voor de bestuursrechtelijke vreemdelingen gelden, wettelijk verankerd. DJI levert een bijdrage aan de totstandkoming van de nieuwe wet. Binnen de detentiecentra wordt er nu al zoveel mogelijk uitvoering gegeven aan wat er in de nieuwe wet wordt opgenomen, zoals het avondprogramma.

Ketenpartners in de vreemdelingenketen en toezichthoudende organisaties

Vreemdelingenketen

DJI maakt deel uit van de zogeheten vreemdelingenketen. Alle betrokken organisaties uit en rond de vreemdelingenketen zijn ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid, maar in gezamenlijkheid, actief. Onder regievoering van de DT&V werken zij aan het gewenste doel: zelfstandig of eventueel gedwongen vertrek van vreemdelingen zonder verblijfsrecht. Deze intensieve gezamenlijke begeleiding van de vreemdeling is de kracht van de ketensamenwerking.

Zie ook: DT&V over organisaties in de vreemdelingenketen.

Toezichthoudende organisaties

Ook wordt door veel verschillende partijen toezicht gehouden op de detentiecentra. Onder andere door Inspectie Veiligheid en Jusititie, Inspectie voor de Gezondsheidszorg en European Committee for the Prevention of Torture.