Vrouwen in detentie

Er zijn verschillende soorten inrichtingen waar vrouwen geplaatst kunnen worden: een huis van bewaring (als de rechter nog uitspraak moet doen), de gevangenis (als de rechter een straf heeft opgelegd), een penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) of een inrichting voor stelselmatige daders (ISD). Van de vrouwelijke gedetineerden wonen er ongeveer 2.500 in Nederland. Bijna 80% verblijft korter dan 3 maanden in detentie; bijna 60% zelfs korter dan één maand. Ongeveer 70% van de gedetineerde vrouwen is moeder van tenminste één minderjarig kind.

Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC)

Vrouwen met psychiatrische problemen kunnen worden geplaatst in het PPC van PI Zwolle (48 plaatsen). Daarnaast heeft het PPC van Justitieel Complex Zaanstad de mogelijkheid voor crisisplaatsen voor vrouwen. PI Zwolle heeft tevens een afdeling met 22 plaatsen voor vrouwen die een ISD-maatregel opgelegd hebben gekregen van de rechter.

Lees meer over een PPC.

Moeders in detentie

Veel vrouwen in detentie zijn moeder. Die moeders spelen vaak een primaire rol in de opvoeding van hun kinderen. Hun verblijf in detentie - en dus hun afwezigheid thuis - heeft vaak grote impact op de achterblijvende (minderjarige) kinderen. Soms is opvang van de kinderen bij familie mogelijk, soms moeten kinderen elders worden opgevangen. Schaamte over de detentie kan zowel bij de moeder als bij de kinderen zo'n grote rol spelen, dat de relatie tussen moeder en kind (tijdelijk) beschadigd raakt.

Kinderen lopen een verhoogd risico op gedragsproblemen

Uit onderzoek weten we dat, als de moeder daartoe in staat is, een goede binding met de kinderen, het voelen van de verantwoordelijkheid van het moederschap, kan helpen om na vrijlating niet meer met justitie in aanraking te komen. Ook blijkt uit onderzoek dat kinderen van gedetineerde ouders/moeders een verhoogd risico lopen om zelf gedragsproblemen te ontwikkelen, met alle gevolgen van dien. Daarom investeert het gevangeniswezen in het behoud van de relatie tussen moeders en hun kinderen, de zogenaamde gezinsbenadering.

Gedetineerde moeders met jonge kinderen

In principe verblijven er geen kinderen bij hun moeder in detentie. Alleen in uitzonderlijke gevallen wordt dat toegestaan. Als er geen andere mogelijkheid tot opvang van de kinderen is, kan de directeur van een penitentiaire inrichting toestemming verlenen om kinderen tot de leeftijd van maximaal 9 maanden bij de moeder in de cel te laten verblijven. Daarvoor zijn speciale moeder-kindcellen ingericht. Zo'n besluit vergt een zorgvuldige afweging, waarbij ook Veilig Thuis en de Raad voor de Kinderbescherming om advies worden gevraagd. Bij een kind ouder dan 9 maanden is er een risico op schadelijke effecten van de detentie op de fysieke en verstandelijke ontwikkeling. Plaatsing vanaf die leeftijd in een gesloten setting is niet mogelijk.

De penitentiaire inrichting in Ter Peel beschikt over het zogenoemde Moeder Met Kindhuis, waar kinderen tot vier jaar bij hun gedetineerde moeder kunnen verblijven. Dit kan dus alleen wanneer de moeder in aanmerking komt voor plaatsing in een minder beveiligde omgeving van de gevangenis en waarin zij ook periodiek verlof heeft. Het Moeder Met Kindhuis staat op het terrein van de gevangenis en beschikt over huiselijke voorzieningen en een speelruimte. De kinderen verblijven overdag in een kinderdagverblijf in de regio. Ook hier geldt dat de besluitvorming om de kinderen bij hun moeders te laten verblijven zorgvuldige afwegingen vergt, waarbij ook Veilig Thuis betrokken is.

Als de gedetineerde moeder in aanmerking komt voor een penitentiair programma (een laatste fase van detentie die buiten de gevangenis kan worden doorgebracht) en zelfstandige woonruimte ontbreekt, kan zij gedurende die periode met haar kinderen wonen in een huis voor begeleid wonen van Stichting Exodus in Venlo.

Gedragsinterventie 'Betere Start'

'Betere Start' is een (voorlopig) erkende gedragsinterventie voor vrouwelijke gedetineerden. Het betreft een (groeps)training in opvoedvaardigheden voor moeders van kinderen van twee tot en met tien jaar om gedragsproblemen bij hun kinderen te voorkomen.

Moeders volgen deze training tijdens hun detentie en worden na detentie nog een aantal keren thuis door de trainers bezocht. Deze training is effectief; uit onderzoek blijkt dat de opvoedvaardigheden van de vrouwen zijn verbeterd en dat gedragsproblemen bij de kinderen met ongeveer 25% zijn afgenomen.

Vrijwilligersorganisaties

Ook instellingen buiten DJI dragen hun steentje bij aan het behoud van de moeder-kind-relatie. Vereniging Humanitas wordt bijvoorbeeld ingeschakeld voor opvoedondersteuning van de moeders en bij het begeleiden van jonge kinderen bij het bezoek aan hun moeders in detentie. Ook vrijwilligers van Stichting Exodus kunnen hiervoor worden ingezet.

Zwangere vrouwen in detentie

Als er een zwangere vrouw wordt gedetineerd, wordt zij aangemeld bij:

• een verloskundige/gynaecoloog voor controles;
• de organisatie Veilig Thuis, de uitvoerder van meldingen rond huiselijk geweld en kindermishandeling. De aanstaande moeder wordt uitgelegd dat Veilig Thuis na onderzoek adviseert over een eventueel verblijf van de baby bij de moeder. Veilig Thuis kan met de Raad voor de Kinderbescherming overleggen. De richtlijnen die betrekking hebben op het welzijn van het kind, zijn door de Raad van de Kinderbescherming opgesteld.
• het Justitieel Centrum voor Somatische Zorg in Scheveningen (PI Haaglanden). De aanstaande moeder wordt ongeveer 2 weken voor de vermoedelijke bevallingsdatum opgenomen in het JCvSZ waar zij ook gedurende de kraamtijd (10 dagen) verblijft.

Na de kraamtijd gaat de moeder met haar kind, als er een positief advies is uitgebracht door Veilig Thuis, terug naar de penitentiaire inrichting waar zij verbleef vóór de bevalling. Het kindje wordt aangemeld bij het consultatiebureau, waar de groei en ontwikkeling van de baby verder worden gevolgd. Ook de verpleegkundigen van de medische dienst in de inrichting zien toe op het welzijn en de gezondheid van het kind. In PI Ter Peel wordt de baby in de 8e week na de bevalling aangemeld voor een kinderdagverblijf.

Locaties

Locaties en adressen Penitentiaire Inrichtingen voor vrouwen

	TER PEEL	Utrecht	Zwolle
Locatie	PI Zuid Oost, loc. Evertsoord	PI Utrecht, loc. Nieuwersluis	PI Zwolle
Postadres	Postbus 6021 5960 AA Horst aan de Maas	Postbus 270 3500 AG Utrecht	Postbus 40033 8004 DA Zwolle
Bezoekadres	Paterstraat 4 5977 NM Evertsoord	Zandpad 3 3631 NK Nieuwersluis	Huub van Doornestraat 15 8013 NR Zwolle
Telefoon	(088) 07 45 700	(088) 07 29 600	(088) 07 40 800